Kompleksowe wsparcie aktywizacyjne dla pieczy zastępczej

Miasto Jastrzębie – Zdrój jest miastem specyficznym, ponieważ definiuje je odmienna struktura zatrudnienia związana z:

1. a) sporą grupa emerytów górniczych, którzy stosunkowo młodzi (w wieku produkcyjnym) cechują się stabilną sytuacją finansową;
2. b) utrzymywaniem tradycyjnego modelu śląskiej rodziny, gdzie kobiety znacznie rzadziej podejmują zatrudnienie (w tym jednym z powodów jest: niższa motywacja do podjęcia zatrudnienia ze względu na stabilną sytuację ekonomiczną, model rodziny nie wymusza takiej aktywności, osoby zarejestrowane są dla uzyskania zasiłku, ubezpieczenia, czy też podejmowane są jedynie bardziej atrakcyjne zajęcia).

Wśród pracujących mieszkańców miasta kobiety stanowią ok. 40 % (2018 – 10903, 2019 – 11111, 2020 – 10725 – dane z PUP). Ostatnie trzy lata wskazują na malejącą liczbę kobiet pracujących. Natomiast liczba kobiet zarejestrowanych w PUP w latach 2018 – 2020 waha się od 60 do 64% (2018 – 964 (64%), 2019 – 891(61%), 2020 – 1224 (62%)) . Kobiety stanowią 47% ludności miasta w wieku produkcyjnym, jednak wśród pracujących stanowią tylko 40%. Są natomiast nadreprezentowane w kategorii bezrobotnych – aktualnie 63%. Bezrobocie w Jastrzębiu – Zdroju dotyka głównie kobiet. W analizowanych latach 2018 – 2021 kobiety zawsze stanowiły większość w grupie bezrobotnych (ponad 60%). Mimo odmiennego trybu życia oraz większego potencjału czasu kobiet w Jastrzębiu-Zdroju borykamy się z znaczną ilością dzieci w instytucjonalnej pieczy zastępczej.

Piecza zastępcza nad dzieckiem jest sprawowana w przypadku niemożności zapewnienia dziecku opieki i wychowania przez rodziców. Piecza zastępcza zapewnia: 1) pracę z rodziną umożliwiającą powrót dziecka do rodziny lub gdy jest to niemożliwe – dążenie do przysposobienia dziecka, a w przypadku braku możliwości przysposobienia dziecka – opiekę i wychowanie w środowisku zastępczym; 2) przygotowanie dziecka do: a) godnego, samodzielnego i odpowiedzialnego życia, b) pokonywania trudności życiowych zgodnie z zasadami etyki, c) nawiązywania i podtrzymywania bliskich, osobistych i społecznie akceptowanych kontaktów z rodziną i rówieśnikami, w celu łagodzenia skutków doświadczania straty i separacji oraz zdobywania umiejętności społecznych; 3) zaspokojenie potrzeb emocjonalnych dzieci, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb bytowych, zdrowotnych, edukacyjnych i kulturalno-rekreacyjnych.

Rodziny zastępcze dzielimy na:

– Rodziny zastępcze spokrewnione (zgodnie z ustawą za rodzinę zastępczą spokrewnioną uznaje się babcię, dziadka i rodzeństwo dziecka), Rodziny zastępcze niezawodowe (zgodnie z ustawą za rodzinę zastępczą niezawodową uznaje się rodzinę z dalszym pokrewieństwem niż wskazane przy rodzinach zastępczych spokrewnionych oraz rodzinę zastępczą bez pokrewieństwa z dzieckiem),

– Rodziny zastępcze zawodowe, w tym zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego i zawodowa specjalistyczna; rodzinny dom dziecka. O umieszczeniu dziecka w pieczy zastępczej (rodzinie zastępczej bądź instytucji) decyduje Sąd Rodzinny wydając w tym zakresie stosowne postanowienia. Rodzin zastępczych działających w Jastrzębiu, pod opieką których znajduje się blisko dwieście dzieci to wciąż zbyt mało, a te funkcjonujące w mieście rodziny często są przepełnione.

Niestety, pomimo względnie dużej ilości rodzin, w dalszym ciągu wiele dzieci znajduje się w kryzysie. Około czterdziestu z nich przebywa w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. A chodzi o docelową deinstytucjonalizację pieczy zastępczej. Rodzina zastępcza to pomoc tymczasowa. Dziecko, które zostało zabezpieczone, docelowo powinno wrócić do rodziców biologicznych (jeśli uporają się z kryzysem) lub otrzymać szansę na adopcję. Zanim to jednak nastąpi lepiej, by dzieciństwo spędzały w domowej atmosferze, wśród ludzi, którym na nich zależy. Dlatego potrzeba więcej rodzin zastępczych. Nasz Ośrodek cały czas poszukuje kandydatów na rodziny zastępcze. Pomimo wielu akcji promujących rodzicielstwo zastępcze nadal jest bardzo mało kandydatów.

Działania podjęte w opisywanych modelach rodziny, ze szczególnym nastawieniem na kobiety, mogłyby się przyczynić do powstania nowych rodzin zastępczych. Osoby w opisywanych modelach rodziny mają już stabilną sytuację finansowo-bytową i równie często odchowane już swoje dzieci biologiczne. Warunki te sprawiają, że ta grupa osób jest najbardziej trafna. Ponadto to, najczęściej kobieta jest inicjatorką kluczowych decyzji związanych z funkcjonowaniem rodziny (a za takową należy uznać przyjęcie dziecka do rodziny zastępczej). Zgodnie z ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej możliwe jest tworzenie rodzin zastępczych zawodowych, tj. zatrudnianie rodziców zastępczych, aby pełnili swoje role zawodowo otrzymując za to wynagrodzenie. Patrząc na niski wskaźnik zatrudnienia tej grupy była by to dla nich szansa na powrót do aktywności zawodowej.