Zapobieganie uzależnieniom młodych

Wyzwaniem, którym chcielibyśmy się zająć, jest zagrożenie wykluczeniem społecznym dzieci i młodzieży zamieszkujących starą historycznie część miasta Piekary Śląskie – Szarlej. Zjawisko to pozostaje w ścisłym związku z uzależnieniami i z uwagi na upowszechnianie się nowych środków uzależniających, wydaje się szczególnie silnie dotykać dzieci i młodzież. W wybranej lokalizacji głównym powodem ubiegania się o pomoc MOPR przez mieszkańców było ubóstwo powiązane z bezrobociem, spowodowanym niskim poziomem wykształcenia, brakiem kwalifikacji przydatnych na rynku pracy oraz niepełnosprawność, bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i właśnie uzależnienia – mimo, że są one często skrywane przez poszczególne rodziny, co nie pozwala na pełną diagnozę rozległości problemu.

Świadczą o tym m.in. dane pozyskane ze sprawozdań rocznych Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie (MOPR) w Piekarach Śląskich. Charakterystyczne dla tego obszaru jest także, większe niż w innych częściach miasta, współwystępowanie w obrębie jednego środowiska kilku problemów społecznych, co przyspiesza jedynie proces degradacji społecznej oraz koncentracja znacznej liczby korzystających z pomocy na stosunkowo niewielkim terytorialnie obszarze. Stare zasoby lokalowe i pogłębiający się proces degradacji tkanki mieszkalnej sprzyja koncentracji osób o podobnych problemach w ramach procesu gettyzacji. Znaczący udział mieszkań stanowią lokale o niskim standardzie oraz lokale socjalne. Zaniedbane przestrzenie, niezagospodarowane podwórka, brudne schody kamienic – to często miejsca „spotkań”, gdzie dochodzi do picia alkoholu lub sięgania po inne środki psychoaktywne. W ten sposób niechlubne wzorce przejmowane są przez dzieci i młodzież od starszych pokoleń i „widoczne są” w przestrzeniach publicznych dzielnicy. Sprzyja to powszechnemu przyzwoleniu – także młodym ludziom – na takie zachowania. Uzależnienie od alkoholu jest najbardziej powszechnym uzależnieniem dotykającym mieszkańców dzielnicy. Uzależnienie od alkoholu generuje szereg problemów w rodzinach, których dotyka: tj. bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych, problemy w szkole dzieci wychowujących się w tych rodzinach, dziedzicznie negatywnych wzorów dotyczących spędzania wolnego czasu i funkcjonowania w społeczeństwie, przemoc. Dziedziczenie biedy i negatywnych wzorców funkcjonowania jest więc jednym z najważniejszych wyzwań, przed jakimi stoją instytucje publiczne działające w obszarze integracji, pomocy, edukacji itp.

Z danych zawartych w sprawozdaniach MOPR wynika, że w 2019 roku procent osób korzystających z pomocy MOPR z tytułu uzależnienia od alkoholu na terenie Szarleja wynosił 10,46%, w 2020 roku 14%. Na około 78 rodzin objętych w lipcu 2021r. roku wsparciem asystenta rodziny 20 rodzin zamieszkuje część miasta zwaną Szarlej, z czego w 8 rodzinach występuje problem alkoholowy (tj. ok. 40%). W rodzinach objętych pracą socjalną ok. 20% boryka się z problemem alkoholowym. Z danych Punktu Interwencji Kryzysowej (PIK) wynika, że w 159 prowadzonych procedur „Niebieskie Karty” w 2020 roku na terenie całego miasta – 46 procedur było prowadzonych na obszarze terytorialnym Szarlej – Piekary Centrum, w tym 29 procedur dotyczyło rodzin, w których zdiagnozowano uzależnienia, w większości od alkoholu, co stanowi ok 63 % tych procedur. W 6 rodzinach borykano się z uzależnieniem mieszanym od alkoholu i narkotyków. Jak wskazują dane PIK oraz codzienna praktyka pracowników socjalnych, asystentów rodziny i policji, oprócz problemu alkoholowego

w rodzinach pojawiają się też inne uzależnienia od narkotyków, dopalaczy oraz Internetu dotykające młodych ludzi. Biorąc powyższe pod uwagę wskazane jest podjęcie działań innowacyjnych, które wsparłyby prowadzone już działania zmierzające do ograniczenia uzależnień oraz dziedziczenia negatywnych wzorców przez dzieci i młodzież w tym zakresie. Z uwagi na uniwersalność wyzwania, nie tylko w czasie pandemii, pomysł innowatora może być wykorzystany w innych lokalizacjach.