Współpraca mieszkańców i samorządu dla lepszego gospodarowania odpadami komunalnymi
WYZWANIE:
Jak pomóc gminie rozwiązać problem z bierną postawą mieszkańców zabudowy wielolokalowej wobec obowiązków wynikających z systemu gospodarowania odpadami komunalnymi tak, aby system przynosił wymierne korzyści?
OPIS
Ok. 75% mieszkańców Jastrzębia-Zdroju to mieszkańcy zabudowy wielolokalowej (bloków). Zgodnie z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, jeżeli nieruchomość zabudowana jest budynkiem wielolokalowym, w którym ustanowiono odrębną własność lokalu, obowiązki właściciela nieruchomości wspólnej oraz właściciela lokalu obciążają wspólnotę mieszkaniową albo spółdzielnię mieszkaniową. Oznacza to, że wspólnota mieszkaniowa lub spółdzielnia mieszkaniowa m.in. składa deklaracje o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, uiszcza opłaty za odpady, wyposaża nieruchomość w pojemniki lub worki przeznaczone do zbierania odpadów, a także jest adresatem decyzji administracyjnych w przypadku braku segregacji na nieruchomości.
Mieszkańcy bloków uczestniczą w gminnym systemie gospodarowania odpadami komunalnymi (dalej zwanym SGO) m.in. poprzez informowanie właściciela nieruchomości o liczbie osób zamieszkujących w lokalach celem przedłożenia do urzędu stosownych deklaracji, uiszczanie opłat do spółdzielni lub na konto wspólnoty, zbieranie odpadów komunalnych powstałych w gospodarstwach domowych, korzystanie z punktu GPZON, PSZOK.
Pomimo, że mieszkańcy bloków są zobowiązani do określonych działań w ramach SGO, to często pozostają anonimowi i funkcjonują jako grupa, co generuje wiele niepożądanych efektów. Mowa tutaj o braku segregacji na nieruchomości – wrzucaniu surowców wtórnych do pojemników na odpady zmieszane, porzucaniu odpadów w sąsiedztwie placyków gospodarczych zamiast dostarczania ich do punktów selektywnego zbierania, czy zaniżaniu liczby mieszkańców. Narzędzia, jakimi dysponuje właściciel nieruchomości czy gmina, często są niewystarczające do podjęcia skutecznych działań w celu poprawy tej sytuacji.
Brak zdyscyplinowania mieszkańców może mieć wpływ na nieosiągnięcie poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych, co wiąże się z karami dla gminy czy ze wzrostem wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami dla całej nieruchomości. W dalszej perspektywie ma to wpływ na zwiększenie stawki za gospodarowanie odpadami komunalnymi dla wszystkich uczestników systemu, czyli dla wszystkich mieszkańców miasta. Istotny jest tutaj również aspekt społeczny – zaangażowani do tej pory w działania ekologiczne mieszkańcy, widząc bierną postawę innych, mogą zwątpić w zasadność tych działań. Wyzwanie obejmuje działania w zakresie zielonych miejsc pracy personelu zobowiązanego do zagospodarowania i utylizacji odpadów, personelu zarządzającego systemem SGO po stronie miasta, a także właścicieli nieruchomości (w tym spółdzielnie, zarządy wspólnot).
DOTYCHCZASOWE SPOSOBY ROZWIĄZYWANIA PROBLEMU:
Miasto Jastrzębie-Zdrój prowadzi liczne działania edukacyjno-informacyjne. Staramy się dotrzeć do tej grupy mieszkańców bezpośrednio poprzez tematyczne ulotki, plakaty, banery, stronę internetową, aplikację na telefon, prelekcje i przedstawienia teatralne dla dzieci i ich rodziców, ekopikniki, a także gazetki wydawane przez poszczególne spółdzielnie mieszkaniowe.
Obecny system SGO funkcjonuje od lipca 2013 r. i posiada szereg wad, o czym świadczą chociażby ciągłe zmiany przepisów prawa i wzrost kosztów funkcjonowania systemu dla gminy, a dla mieszkańców wzrost opłaty miesięcznej za odpady.
Zdajemy sobie sprawę, że potrzebny jest czas na zmianę mentalności i sposobu działania mieszkańców – zwłaszcza tych starszych pokoleń. Z drugiej jednak strony musimy zadbać o młodzież i dzieci – grupy kształtujące swoją świadomość, w tym ekologiczną.
Dzisiaj często spotykamy się ze stwierdzeniem – płacę, więc żądam. Oczekiwania mieszkańców są duże przy minimalnym ich zaangażowaniu w system SGO i minimalnej świadomości ekologicznej u wielu z nich. Nie możemy też zapominać o solidarnej odpowiedzialności mieszkańców zabudowy wielolokalowej.
WAŻNE INFORMACJE:
Rozwiązanie powinno zawierać szereg innowacyjnych działań, które zmobilizują mieszkańców zabudowy wielolokalowej do wywiązywania się z obowiązków, jakie nakłada na nich SGO. Działania powinny zakładać długofalowe cele, które przyczynią się w przyszłości do zmiany mentalności mieszkańców miasta, wpłyną na osiąganie przez gminę wymaganych ustawowo poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych.
Rozwiązaniem może być zaangażowanie mieszkańców w aktywności na rzecz promowania selektywnej zbiórki odpadów, stwarzając możliwość działań społeczności na rzecz wspólnego dobra. Należy więc opracować projekt, który zachęci mieszkańców do aktywnego uczestnictwa w akcjach edukacyjno-informacyjnych jako ważnych uczestników całego systemu. Wzrost świadomości ekologicznej i chęć zapoznania się z zasadami funkcjonowania SGO w naszym mieście przyniesie wymierne korzyści w przyszłości.
Jednocześnie, projektowane rozwiązanie powinno się wpisywać w obszar zielonych miejsc pracy.
